โครงการธรรมชาติปลอดภัยแม่แจ่ม อ.แม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่
อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ เป็นพื้นที่ต้นน้ำสำคัญของภาคเหนือ ลักษณะภูมิประเทศเป็นพื้นที่เขาสูงชัน สลับกับพื้นที่ราบบางส่วน เกษตรกรในพื้นที่จึงไม่มีทางเลือกในอาชีพมากนัก ประกอบกับนโยบายประกันราคาข้าวโพด และความต้องการวัตถุดิบอาหารสัตว์ในประเทศที่เพิ่มขึ้น ทำให้ที่ผ่านมาเกษตรกรในพื้นที่แม่แจ่มหันมาปลูกข้าวโพดมากขึ้น เพราะเป็นพืชอายุสั้น ขั้นตอนการปลูกไม่ยุ่งยาก ให้ผลตอบแทนสูง และมีตลาดรับซื้อที่แน่นอน แต่เนื่องจากเป็นพื้นที่นอกเขตชลประทาน อาศัยน้ำฝนเป็นหลัก ดังนั้นเมื่อเกษตรกรต้องการรายได้ที่เพิ่มขึ้น จึงเกิดปัญหาการบุกรุกแผ้วถางป่าชุมชน หรือแหล่งต้นน้ำ เพื่อขยายพื้นที่เพาะปลูกให้เพียงพอกับรายได้ที่เกษตรกรต้องการ อีกทั้งเป็นสาเหตุของปัญหาหมอกควันจากการเผาตอซังข้าวโพดในพื้นที่แม่แจ่มที่รุนแรงมากขึ้นด้วย
ภายหลังลงพื้นที่สอบถาม และทำความเข้าใจกับชุมชนบ้านแม่ปาน-สันเกี๋ยง พบว่า ชุมชนต้องการแหล่งน้ำที่เพียงพอต่อการทำเกษตรตลอดทั้งปี ดังนั้นในช่วง 2-3 ปีแรกทางโครงการธรรมชาติปลอดภัยฯ และมหาวิทยาลัยแม่โจ้ จึงเน้นสนับสนุนในเรื่องของการพัฒนาแหล่งน้ำ ควบคู่ไปกับการจัดอบรมการพัฒนาอาชีพที่หลากหลายตามความต้องการของชุมชน
หลังจากนั้นได้สนับสนุนการต่อยอดเรื่องการเพิ่มประสิทธิ และสร้างมาตรฐานการผลิตสินค้า รวมทั้งผลิตภัณฑ์ต่างๆ เพื่อเพิ่มมูลค่าและขยายช่องทางการตลาด พร้อมๆกับสนับสนุนการจัดตั้ง “กลุ่มวิสาหกิจชุมชนธรรมชาติปลอดภัยบ้านแม่ปาน-สันเกี๋ยง” เพื่อให้ชุมชนได้เรียนรู้เรื่องการบริหารจัดการทางธุรกิจ การตลาดและการสร้างวินัยทางการเงินให้กับสมาชิก
ปัจจุบันนอกจากชุมชนต้นแบบ “บ้านแม่ปาน-สันเกี๋ยง” จะมีทางเลือกในการทำการเกษตรที่หลากหลาย มีรายได้สม่ำเสมอ ลดการพึ่งพิงทรัพยากรจากผืนป่าแล้ว ยังเป็นชุมชนต้นแบบการอยู่ร่วมกันกับป่าอย่างยั่งยืนของจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งในแต่ละปีมีชุมชนต่างๆเดินทางมาศึกษาดูงานเป็นประจำ อีกทั้งชุมชนบ้านแม่ปาน-สันเกี๋ยว ยังเป็นชุมชนสำคัญที่มีส่วนร่วมในการฟื้นฟู และอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ ตลอดจนมีแผนการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน โดยเฉพาะการแก้ไขปัญหาไฟป่าและปัญหาหมอกควันในพื้นที่อำเภอแม่แจ่ม
การขยายตัวของพื้นที่ปลูกข้าวโพดในพื้นที่แม่แจ่ม นอกจากจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อระบบนิเวศในพื้นที่ และนำไปสู่ปัญหาขาดแคลนแหล่งน้ำเพื่อการเพาะปลูก ดินเสื่อมโทรม ทำให้ผลผลิตข้าวโพดลดลง เกษตรกรแม่แจ่มเกิดภาวะขาดทุนและเป็นหนี้เพิ่มขึ้นแล้ว ความสมดุลของระบบนิเวศของผืนป่าต้นน้ำที่เสียไป ยังเป็นที่มาของปัญหาด้านสุขอนามัย และจำนวนผู้ป่วยด้วยโรคระบบทางเดินหายใจของภาคเหนือที่เพิ่มขึ้น ตลอดจนปัญหาภัยแล้ง ภาวะฝนตกทิ้งช่วง และสถานการณ์น้ำท่วมในพื้นที่ภาคกลางที่มีแนวโน้มรุนแรงขึ้นทุกปีด้วย จากปัญหาที่เกิดขึ้น ธุรกิจพืชครบวงจร ข้าว ขนส่งและบริการ จึงมีแนวคิดที่จะเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างอาชีพทางเลือกและรายได้ที่ยั่งยืนให้เกษตรกรในพื้นที่ โดยเมื่อปีพ.ศ. 2555 ธุรกิจพืชครบวงจรฯ จึงได้ร่วมกับมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ทำโครงการธรรมชาติปลอดภัยแม่แจ่ม ในพื้นที่ชุมชนต้นแบบ “บ้านแม่ปาน-สันเกี๋ยง” อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ โดยการน้อมนำศาสตร์พระราชาของในหลวงรัชกาลที่ 9 “การระเบิดจากข้างใน” : เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา บนรากฐานของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เป็นหลักในการขับเคลื่อนการดำเนินกิจกรรมต่างๆที่สอดคล้องกับขนบธรรมเนียม ประเพณี ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมของชุมชน ตลอดจนสภาพพื้นที่และทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม ที่สำคัญคือ เปิดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการคิด ลงมือทำและรับผิดชอบร่วมกัน เพื่อนำไปสู่การเรียนรู้ แก้ไขปัญหาและพัฒนาสู่ชุมชนต้นแบบด้านการอนุรักษ์ดิน น้ำ ป่า และอาชีพที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
